Een sterker Europa: grotere strategische autonomie met de digitale euro

Inleidende verklaring door Piero Cipollone, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Brussel, 8 april 2025

Het is een voorrecht om hier vandaag te zijn om ons gesprek over de digitale euro voort te zetten.

Er zijn veel overtuigende argumenten voor de invoering van een digitale euro. En volgens mij komt het kortgezegd hierop neer: het versterken van de Europese strategische autonomie.

Vandaag wil ik het hebben over wat strategische autonomie bij dagelijkse betalingen in de praktijk betekent. Daarbij kijk ik zowel naar de sleutelrol van contant geld als naar de voordelen van een digitale euro.

Nu het internationale klimaat minder voorspelbaar wordt, is het tijd om concrete maatregelen te nemen.

Retailbetalingen gaan steeds meer digitaal.^[1] Consumenten kiezen er steeds vaker voor om in winkels digitaal te betalen en ze doen ook steeds meer online aankopen. Een groot deel van deze transacties is echter afhankelijk van niet-Europese aanbieders. Vandaag de dag kunnen mensen in 13 landen van het eurogebied voor hun digitale betalingen in de winkel alleen bij internationale kaartsystemen of mobiele oplossingen terecht.^[2] En zelfs waar er nationale kaartsystemen bestaan, zijn die afhankelijk van ‘co-badging’ met internationale betaalsystemen om grensoverschrijdende betalingen binnen het eurogebied mogelijk te maken. In de nabije toekomst zou dit kunnen leiden tot afhankelijkheid van andere private betaalmiddelen, bijvoorbeeld buitenlandse stablecoins.

Al te grote afhankelijkheid van buitenlandse aanbieders ondermijnt onze weerbaarheid en tast onze monetaire soevereiniteit aan.^[3] Het onderstreept ook dat we dringend werk moeten maken van een digitale euro. Niets doen zou ons niet alleen blootstellen aan significante risico’s, maar betekent ook een gemiste kans.

De cruciale rol van contant geld voor financiële inclusie en weerbaarheid

Ondanks de snelle digitalisering van het retailbetalingsverkeer blijft contant geld een hoeksteen van het Europese financiële stelsel en is het momenteel ons enige soevereine betaalmiddel.

De nog altijd sterke vraag naar bankbiljetten en munten^[4] toont aan dat contant geld een handig, veilig en universeel geaccepteerd middel voor betalingen en waardeopslag blijft.

Contant geld staat voor financiële inclusie, maar speelt ook een cruciale rol in de schokbestendigheid van ons betalingsverkeer en onze economieën. In tijden van crisis, bijvoorbeeld bij cyberaanvallen of stroomstoringen, biedt contant geld een betrouwbare terugvaloptie. Dat hebben we ook gezien tijdens de natuurrampen die delen van het eurogebied het afgelopen jaar hebben getroffen.

Het Eurosysteem is dan ook vastbesloten ervoor te zorgen dat contant geld voor iedereen in Europa een algemeen beschikbaar en geaccepteerd betaalmiddel blijft. We hebben een integrale strategie voor contant geld opgesteld^[5] en we zijn bezig met het herontwerpen van de eurobankbiljetten om ze klaar te maken voor de toekomst.

De ECB verwelkomt dan ook ten zeerste de voorgestelde verordening over de status van eurobankbiljetten en -munten als wettig betaalmiddel. Zoals we in ons advies hebben aangegeven, moet de verordening duidelijk verbieden dat winkeliers of dienstverleners betalingen met contant geld eenzijdig en op voorhand uitsluiten. De verordening moet er ook voor zorgen dat de banken in de lidstaten verantwoordelijk worden voor het verlenen van essentiële contantgelddiensten aan zowel particuliere als zakelijke klanten, en goede toegang moeten bieden tot voorzieningen voor het opnemen en storten van eurobiljetten en -munten in het hele eurogebied.^[6]

Versterking van de strategische autonomie van Europa op het gebied van digitale betalingen in een veranderende geopolitieke omgeving

Maar we moeten er ook voor zorgen dat Europeanen beschikken over een veilig en betrouwbaar digitaal betaalmiddel dat contant geld aanvult en de voordelen ervan naar de digitale wereld brengt. De toenemende voorkeur voor digitaal betalen betekent dat acceptatie en beschikbaarheid van contant geld niet langer voldoende zijn om een groot deel van de gebruikstoepassingen af te dekken. Zo maakt online winkelen meer dan een derde van onze retailtransacties uit, maar kan contant geld niet online worden gebruikt. Ook is het vaak niet mogelijk om met een Europees systeem^[7] te betalen, waardoor we afhankelijk zijn van niet-Europese betaalsystemen. Dit is een structurele tekortkoming die we moeten aanpakken.

Europa kan het zich niet veroorloven om uitsluitend op buitenlandse betaaloplossingen te vertrouwen. Dat maakt ons afhankelijk van de welwillendheid van anderen in een context van verhoogde geopolitieke spanningen. Niemand twijfelt er nog aan dat we dringend werk moeten maken van de bescherming van onze autonomie op het vlak van defensie en energie. Maar het verzekeren van onze autonomie bij essentiële diensten zoals onze dagelijkse betalingen is even dringend. Anders zijn we kwetsbaar voor geopolitieke dreigingen en riskeren we onze monetaire soevereiniteit kwijt te raken. Recente internationale ontwikkelingen onderstrepen deze risico’s.

Onze afhankelijkheid van buitenlandse aanbieders van betalingsdiensten verzwakt ondertussen ons economisch potentieel en ons concurrentievermogen. Door de versnipperde betalingsmarkt zijn Europese aanbieders vaak niet in staat om diensten in de hele EU aan te bieden. Dit speelt niet-Europese aanbieders in de kaart die hun diensten op Europees niveau en zelfs internationaal kunnen aanbieden.

Onze gefragmenteerde marktstructuur kent ook een behoorlijk prijskaartje. Maar het kan ook anders – we hebben de mogelijkheid om te bepalen hoe geïntegreerd onze betaalmarkt moet zijn.

Uit gegevens blijkt dat binnenlandse kaartsystemen overal in Europa marktaandeel verliezen^[8], terwijl internationale systemen hoge vergoedingen aanrekenen aan Europese banken en winkeliers.^[9]

En de Europese banken zien nog meer inkomsten en data verdwijnen door de toenemende populariteit van nieuwe digitale portemonnees zoals PayPal of Apple Pay.

De maatregelen die de nieuwe Amerikaanse regering onlangs heeft genomen om crypto’s en door Amerikaanse dollars gedekte stablecoins te promoten, doen vragen rijzen over de financiële stabiliteit en de strategische autonomie van Europa. Ze zouden niet alleen kunnen leiden tot verdere verliezen van vergoedingen en gegevens, maar ook tot verplaatsing van tegoeden in euro’s naar de Verenigde Staten en versterking van de rol van de dollar in het internationale betalingsverkeer. Tegelijkertijd zijn meer en meer particuliere bedrijven bereid stablecoins voor klantenbetalingen te accepteren, wat verreikende gevolgen kan hebben voor de monetaire soevereiniteit.^[10]

Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, hebben we een publiek-privaat partnerschap nodig om onze soevereiniteit te behouden. De digitale euro – als soeverein Europees betaalmiddel op basis van EU-wetgeving – zou de hoeksteen van dit partnerschap zijn.

Met de digitale euro zou het eurogebied de controle behouden over zijn financiële toekomst. Door een veilige en universeel geaccepteerde digitale betaaloptie aan te bieden die geschikt zou zijn in alle situaties – en, niet te vergeten, onder Europees beheer – zou dit onze afhankelijkheid van buitenlandse aanbieders verminderen. Dit zou ook de kans beperken dat stablecoins in vreemde valuta’s een gemeenschappelijk ruilmiddel worden binnen het eurogebied.^[11]

De digitale euro zou de Europese consument een eenvoudige en veilige digitale betaaloptie bieden. Het basisgebruik zou kosteloos zijn en de digitale euro zou overal in het eurogebied in alle situaties gebruikt kunnen worden voor betalingen maar tegelijkertijd de privacy waarborgen.^[12] Dit zou Europese winkeliers ook beschermen tegen buitensporige kosten die door internationale kaartsystemen worden opgelegd en hen in een sterkere positie brengen om met deze systemen over vergoedingen te onderhandelen.^[13]

Bovendien zouden we de digitale euro offline kunnen gebruiken. En daardoor wordt ons systeem voor dagelijkse betalingen robuuster. Want je kan dan als consument of winkelier de digitale euro ook gebruiken zonder een netwerkverbinding.

En, heel belangrijk, door de digitale euro zouden Europese aanbieders van betalingsdiensten weer autonoom kunnen opereren.^[14] De digitale euro zou niet concurreren met private initiatieven. De digitale munt zou juist gebruikmaken van de synergie en particuliere initiatieven in staat stellen gemakkelijker op te schalen in de hele EU. Dit zou helpen om de hindernissen weg te nemen die tot de huidige versnippering hebben geleid.

Een voorbeeld van deze synergie is de mogelijkheid een geïntegreerde oplossing te kunnen bieden. Dankzij de gemeenschappelijke standaarden voor de digitale euro zouden private initiatieven in het hele eurogebied effectief allerlei diensten kunnen aanbieden.

Dit betekent dat mensen niet op zoek hoeven naar alternatieve buitenlandse betaaloplossingen. Europese banken zouden hun klanten behouden en een eerlijke vergoeding krijgen voor hun diensten.

De wereld van betalingen verandert snel en daarom is het cruciaal om nu stappen te zetten met de wetgeving rond de digitale euro.

De gevolgen van niet-handelen worden steeds duidelijker. Niets doen kan leiden tot een verlies van controle over onze financiële infrastructuur. En ook tot een grotere afhankelijkheid van buitenlandse systemen en mogelijke verstoringen van onze bank- en kredietsystemen. Uitstel van de digitale euro zou onze collectieve publiek-private respons op deze risico’s vertragen. De Europese burgers vertrouwen op ons om Europa de kans te geven verandering teweeg te brengen in plaats van machteloos toe te kijken vanaf de zijlijn.

Project digitale euro op schema

Ik zal nu ingaan op de technische vooruitgang van ons project.

Het rechtskader is cruciaal voor de uiteindelijke vorm en werking van de digitale euro. En dat geldt ook voor de status ervan als wettig betaalmiddel en de wijze waarop de privacy wordt beschermd. Parallel daaraan vordert het project voor de digitale euro volgens plan en komen we dicht bij het einde van de voorbereidingsfase.^[15]

Samen met marktpartijen werken we aan het rulebook voor de digitale euro – een reeks gemeenschappelijke regels, standaarden en procedures voor betalingen in digitale euro’s.^[16] U hebt al eerder gevraagd welke voordelen een digitale euro zou hebben voor de private sector. Met het rulebook kunnen Europese aanbieders hun betaaldiensten naar het hele eurogebied uitbreiden door te profiteren van de open standaarden en de status van de digitale euro als wettig betaalmiddel. Zodra de wetgeving door de medewetgevers is aangenomen, kunnen deze standaarden worden afgerond en kunnen marktpartijen ze gebruiken, nog vóór de mogelijke uitgifte van een digitale euro.^[17] Zo zouden zowel winkeliers als consumenten eerder voordeel ervaren. Later deze week publiceren we een update over de voortgang van de ontwikkeling van het rulebook.

Het is essentieel dat de digitale euro de stabiliteit van het financiële stelsel waarborgt – we hebben uw zorgen over dit onderwerp gehoord en het is een van onze belangrijkste prioriteiten. Zoals ik al zei toen we elkaar de vorige keer ontmoetten, ontwikkelen we momenteel de methodologie voor een solide analytische basis om het maximumtegoed aan digitale euro’s te bepalen.^[18] Deze methodologie is gebaseerd op de drie pijlers die in de ontwerpwetgeving zijn aangegeven: bruikbaarheid, monetair beleid en financiële stabiliteit. We gebruiken daarbij de feedback die we hebben ontvangen van alle belanghebbenden in de markt en we willen de resultaten in de zomer publiceren. Voorlopige bevindingen laten al zien dat het gebruik van de digitale euro voor dagelijkse betalingen de financiële stabiliteit, het bankentoezicht en het monetair beleid niet zal schaden.

Deze publiek-private inspanning om onze autonomie bij retailbetalingen terug te winnen, heeft meer kans op slagen als ze ook de innovatie bevordert, zoals een aantal van jullie al eerder heeft aangegeven. Afgelopen oktober hebben we daarom een oproep gedaan om belangstelling kenbaar te maken voor partnerschappen op het gebied van innovatie bij het ontwerp van de digitale euro.^[19] Het belangrijkste doel is te experimenteren met voorwaardelijke betalingen en andere innovatieve oplossingen. Zo onderzoeken we de mogelijkheid om mensen alleen toe te staan te betalen als een bepaalde dienst wordt verleend, waardoor lange en onzekere vergoedingsprocedures worden vermeden.

We hebben veel belangstelling gezien uit verschillende marktsectoren. En ongeveer 100 aanvragers gaven aan nieuwe technieken en gebruiksoplossingen verder te willen onderzoeken.^[20] Deze partnerschappen op het gebied van innovatie zullen uiteindelijk ten goede komen aan alle aanbieders en gebruikers van de digitale euro. Aanbieders zullen hun klantenbestand en inkomsten kunnen uitbreiden, terwijl gebruikers zullen profiteren van innovatieve betalingsopties.

Daarnaast verloopt het technische werk op het vlak van privacy, offline functionaliteit en betrouwbaarheid voorspoedig. We zitten ook midden in het aanbestedingsproces om kaderovereenkomsten te sluiten met mogelijke toekomstige aanbieders van diensten in digitale euro’s.^[21]

Tot slot doen we uitgebreid onderzoek om bruikbare inzichten te verzamelen in gebruikersvoorkeuren en ervoor te zorgen dat de digitale euro mensen duidelijke voordelen biedt.^[22] Dit heeft u ook aan de orde gesteld in de recente resolutie van het Europees Parlement over het jaarverslag van de ECB.^[23]

Conclusie

Dit brengt mij tot de conclusie.

Nu is de tijd om in actie te komen. We moeten dringend vooruitgang boeken met zowel de verordening inzake de digitale euro als de verordening over de status van contant geld als wettig betaalmiddel, als we onze weerbaarheid tegen mogelijke verstoringen willen vergroten en onze steeds grotere afhankelijkheid van buitenlandse bedrijven tegengaan.

We hebben het belang van de strategische autonomie van Europa sinds het prille begin van het project voor de digitale euro steeds benadrukt.^[24] Het goede nieuws is dat zowel de medewetgevers als de ECB de afgelopen jaren hard aan deze kwestie hebben gewerkt.

Dit is een gemeenschappelijk publiek-privaat Europees project en als medewetgevers hebt u een centrale rol bij de realisatie ervan. Dit is het moment om de strategische autonomie van Europa op het kritieke gebied van betalingen te verwezenlijken.

Om de digitale euro tot een succes te maken, hebben we robuuste en toekomstgerichte wetgeving nodig. De ECB staat klaar om u te ondersteunen met technische input tijdens uw beraadslagingen. En uiteraard blijven we u informeren over de vooruitgang die we boeken.

Laten we in een snel veranderende wereld alle Europeanen tonen dat we de uitdagingen het hoofd bieden, onze munt beschermen en de vrijheid van mensen garanderen om te betalen zoals ze willen.

Ik dank u voor uw aandacht.