Wat zijn referentierentes?
11 juli 2019 (bijgewerkt op 13 september 2024)
Wat zijn referentierentes?
Referentierentes – ook wel rentebenchmarks genoemd – zijn regelmatig geactualiseerde rentevoeten die iedereen kan raadplegen. Ze spelen een rol in allerlei soorten financiële contracten, zoals hypotheken, rekening-courantkrediet en andere, complexere financiële transacties.
De referentierentes worden berekend door een onafhankelijke instantie en geven meestal de leenkosten weer in verschillende markten. Zo kan een referentierente aangeven hoe duur het voor banken is geld van elkaar te lenen. Maar een referentierente kan ook betrekking hebben op de kosten van financiering die banken aantrekken uit andere bronnen, zoals pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en geldmarktfondsen.
Dit betekent dat deze referentierentes een centrale rol spelen in het financieel stelsel, het bankwezen en de economie. Maar waarom precies zijn ze zo belangrijk? En waarom werden ze herzien?
Waarom zijn referentierentes zo belangrijk?
Ze worden op grote schaal in de hele economie gebruikt
Particulieren en organisaties maken op grote schaal gebruik van referentierentes in alle geledingen van het economisch systeem.
Zo gebruiken banken ze wanneer ze krediet verstrekken aan particulieren of bedrijven.
Een bank zou kunnen afspreken een onderneming geld te lenen tegen een rente die overeenkomt met een bepaalde referentierente plus 2%. In dat geval betaalt de onderneming dus een rentevoet die 2% hoger ligt dan de actuele referentierente. De kosten van de lening gaan dus omhoog bij een stijging van de referentierente, en omlaag bij een daling. In deze situatie vormt de rentebenchmark een betrouwbaar, onafhankelijk, en relatief eenvoudig referentiepunt voor alle betrokkenen.
Ondernemingen, banken en andere organisaties gebruiken referentierentes echter ook om balansposten te waarderen. Anders gezegd, organisaties kunnen dankzij deze rentes gemakkelijker bepalen hoeveel hun financiële activa waard zijn.
Daarnaast worden referentierentes ook gebruikt bij complexere financiële transacties, zoals de uitgifte van effecten met een variabele rente, en bij opties, termijncontracten en swaps.
Neem als voorbeeld een renteswap, die in grote lijnen een transactie is tussen twee partijen die afspreken elkaars rentebetalingen te dekken. Bij dergelijke swaps kan de referentierente worden gebruikt om ten minste een van de uitgewisselde rentes te bepalen. Dit maakt de transactie voor alle betrokken partijen transparant en zorgt voor een zekere standaardisering van de overeenkomst, waardoor transacties gemakkelijker tot stand kunnen komen.
Verder worden referentierentes gebruikt voor onder meer: het berekenen van boetes bij rood staan op bankrekeningen, het bepalen van de rente op sommige retailtegoeden, en het vaststellen van de rente op retailhypotheken en sommige andere leningen.
Referentierentes helpen centrale banken hun taken uit te voeren
Ook centrale banken maken bij hun werkzaamheden gebruik van referentierentes. Zo spelen de referentierentes een rol in het werk van de ECB om de prijzen in het eurogebied stabiel te houden.
Wanneer een referentierente correct weergeeft tegen welke rentevoeten banken geld verstrekken en opnemen, dan kan deze rente een beter inzicht verschaffen in de werking van de financiële markten en de beschikbaarheid van geld in het eurogebied. Dit is informatie die behulpzaam kan zijn bij monetairbeleidsbeslissingen: als je weet hoe gemakkelijk banken toegang hebben tot geld, dan kun je inschatten hoe gemakkelijk diezelfde banken dat geld kunnen doorgeven in de vorm van kredieten aan bedrijven en huishoudens. En dit alles werkt uiteindelijk door in het prijsniveau.
Tevens kunnen we aan de hand van de huidige referentierentes de praktische impact van onze monetairbeleidsbeslissingen monitoren. Indien de ECB besluit tot verhoging of verlaging van de rente, kunnen we de effecten daarvan volgen door te kijken of de referentierentes voor de euro veranderen.
Waarom werden de referentierentes herzien en wat houdt deze herziening precies in?
Referentierentes vervullen een nuttige rol zolang ze als betrouwbaar en onvertekend worden gezien; idealiter zouden ze op een transparante manier moeten worden berekend en voor iedereen gemakkelijk toegankelijk moeten zijn. Als een contract is gebaseerd op een betrouwbare referentierente, heeft geen van de partijen invloed op de overeengekomen rentevoet. Bij gebruik van een betrouwbare referentierente kan de waarde van een contract worden vastgesteld zonder dat daarover discussie hoeft te ontstaan.
Referentierentes spelen een grote rol in de economie, en de betrouwbaarheid ervan hangt samen met duidelijke governancestructuren en transparante methodieken.
Daarom zijn de Europese referentierentes de afgelopen jaren aanzienlijk herzien. Deze herzieningen vloeiden grotendeels voort uit de introductie van de EU-benchmarkverordening (EU Benchmarks Regulation – BMR), die in 2016 is gepubliceerd en in januari 2018 van kracht is geworden.
| €STR | De kortetermijnrente voor de euro (€STR) geeft de ongedekte eendaagse (overnight) kosten van in euro luidende wholesalefinanciering voor banken in het eurogebied weer. De €STR wordt elke TARGET-werkdag gepubliceerd op basis van de op de vorige TARGET-werkdag (rapporteringsdatum “T”) uitgevoerde en afgewikkelde transacties met een looptijd van T+1 die geacht worden marktconform te zijn en dus de markttarieven op onpartijdige wijze te weerspiegelen. De €STR verving Eonia, de vorige referentierente voor daggeld in het eurogebied die de ECB namens het European Money Markets Institute (EMMI) berekende, nadat een door de private sector samengestelde werkgroep voor risicovrije rentetarieven de marktpartijen had aanbevolen de Eonia-rente geleidelijk te vervangen door de nieuwe kortetermijnrente voor de euro (€STR) die de ECB vanaf 2 oktober 2019 publiceerde. De publicatie van de Eonia werd stopgezet op 3 januari 2022. |
| Euribor | De Euribor-rente is een referentierente voor de markt voor ongedekte financiering en wordt berekend voor verschillende looptijden (een week, een maand, en drie, zes en twaalf maanden). Het EMMI is verantwoordelijk voor het beheer van de Euribor-rentetarieven. Om deze referentierente in overeenstemming te brengen met de EU-benchmarkverordening (BMR) heeft het EMMI de Euribor-definitie als volgt verduidelijkt: het tarief waartegen banken in huidige of vroegere landen van de EU en de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) financiering kunnen aantrekken in de ongedekte wholesale-eurogeldmarkt. EURIBOR past de zogenoemde hybride methodiek toe. Deze berekeningsmethode is zoveel mogelijk gebaseerd op in aanmerking komende ongedekte markttransacties, en daarnaast, in de gevallen waarin er geen transacties beschikbaar zijn, ook op ramingen met behulp van modellen op basis van transacties van een reeks markten die nauw verwant zijn met de ongedekte eurogeldmarkt. |
In 2017 startte de ECB met de ontwikkeling van een korte rente voor de euro, de euro short-term rate (€STR) – een nieuwe referentierente die vanaf 2 oktober 2019 beschikbaar werd – met de bedoeling deze als achtervang te laten functioneren, mocht de private sector er niet in slagen de eigen korte referentierente, de Eonia-rente, in stand te houden.
Mede op basis van feedback uit de markt deed een uit de private sector afkomstige werkgroep voor risicovrije rentes voor de euro in 2018 de aanbeveling de Eonia-rente te vervangen door de €STR-rente.
Nader bekeken: de €STR-rente
De €STR-rente is opgezet om weer te geven hoeveel een bank moet betalen wanneer deze tot de volgende werkdag (overnight) geld leent van diverse financiële tegenpartijen zonder daarbij zekerheid te stellen (dit wordt soms ‘ongedekt’ genoemd). Tot deze tegenpartijen behoren banken, geldmarkt-, beleggings- en pensioenfondsen, evenals andere financiële partijen, waaronder centrale banken.
Dit betekent dat de €STR-rente op een breder draagvlak berust dan de Eonia-rente, die alleen gebaseerd was op transacties tussen banken. Vergeleken met de Eonia-rente steunt de berekening van de €STR-rente bovendien op gegevens over daadwerkelijke transacties van een groter aantal banken. Hierdoor is de €STR-rente beschermd tegen manipulatie en vormt het tarief een betrouwbare weergave van de prijs waartegen in het gehele eurogebied geld wordt geleend zonder zekerheid.
Nadere informatie is te vinden in de beschrijving van de €STR-methodiek (euro short-term rate (€STR) methodology and policies), gepubliceerd in juni 2018. Verder bevatten de vragen en antwoorden veel informatie.