Πέντε πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για την ΕΚΤ
10 Ιουλίου 2015 (επικαιροποιήθηκε στις 25 Αυγούστου 2021)
1. Είμαστε ένα ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο που εργάζεται για περίπου 350 εκατομμύρια πολίτες.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι η κεντρική τράπεζα που είναι αρμόδια για το ευρώ, το νόμισμα 20 ευρωπαϊκών χωρών. Ιδρύθηκε το 1998, εδρεύει στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας και αποτελεί επίσημο θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο κύριος στόχος της ΕΚΤ είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών στις χώρες που χρησιμοποιούν ως νόμισμά τους το ευρώ. Για την επίτευξη αυτού του στόχου χαράσσει και εφαρμόζει τη νομισματική πολιτική εντός του Ευρωσυστήματος, το οποίο απαρτίζεται από την ΕΚΤ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των 20 χωρών της ζώνης του ευρώ.
Οι αποφάσεις της ΕΚΤ έχουν άμεσο αντίκτυπο στην οικονομία της ζώνης του ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να επηρεάσουν τις ζωές των περίπου 350 εκατομμυρίων κατοίκων της.
2. Επιδιώκουμε τη σταθερότητα των τιμών στη ζώνη του ευρώ
Ο πρωταρχικός στόχος της ΕΚΤ είναι η σταθερότητα των τιμών. Αυτό σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα επιδιώκει να διατηρεί τον ρυθμό αύξησης των τιμών (τον πληθωρισμό) στο 2% μεσοπρόθεσμα. Οι τιμές δεν αυξάνονται τόσο γρήγορα ώστε οι αποταμιεύσεις σας να εξανεμίζονται με την πάροδο του χρόνου. Ούτε και παραμένουν στάσιμες σε επίπεδο από όπου μπορεί να αρχίσουν να μειώνονται (αποπληθωρισμός) με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αναβάλλουν τις αγορές τους. Αυτό μπορεί να ακινητοποιήσει την οικονομία και να οδηγήσει σε απώλεια θέσεων εργασίας και σε πιο απότομη πτώση των τιμών, σε έναν αυτοτροφοδοτούμενο φαύλο κύκλο.
Οι σταθερές τιμές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ώστε οι ιδιώτες και οι επιχειρήσεις να αισθάνονται ασφαλείς όταν κάνουν σχέδια επενδύσεων για το μέλλον.
Όπως και άλλες κεντρικές τράπεζες, ο τυπικός τρόπος με τον οποίο η ΕΚΤ επηρεάζει τις τιμές είναι ο καθορισμός του βραχυπρόθεσμου επιτοκίου με το οποίο δανείζει χρήματα στις εμπορικές τράπεζες. Μεταβάλλοντας αυτό το επιτόκιο, η ΕΚΤ προσπαθεί να επηρεάσει το ύψος και το κόστος των πιστώσεων που διοχετεύονται μέσω των τραπεζών στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά, δηλαδή στην οικονομία με την ευρεία έννοια. Όταν η οικονομία βρίσκεται σε κάμψη και ο ρυθμός πληθωρισμού είναι χαμηλότερος από τον στόχο της ΕΚΤ, το χαμηλό επιτόκιο («χαλαρή νομισματική πολιτική») ενθαρρύνει τη ροή των πιστώσεων μειώνοντας το κόστος τους. Με αυτόν τον τρόπο τονώνεται η ζήτηση σε ολόκληρη την οικονομία και, με την πάροδο του χρόνου, ο ρυθμός πληθωρισμού επανέρχεται σε επίπεδα συμβατά με τον στόχο της ΕΚΤ. Όταν σημειώνεται υπερθέρμανση της οικονομίας και ο ρυθμός πληθωρισμού υπερβαίνει τον στόχο, το υψηλό επιτόκιο («περιοριστική νομισματική πολιτική») έχει το αντίθετο αποτέλεσμα: αυξάνει το κόστος του δανεισμού με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της οικονομίας και του ρυθμού αύξησης των τιμών.
Τα επιτόκιά μας είναι ένα μόνο από τα διάφορα μέσα που χρησιμοποιούμε για τη νομισματική μας πολιτική. Σκεφτείτε μια θήκη με διαφορετικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται, αυτοτελώς ή συνδυαστικά, για να μας βοηθήσουν να επηρεάσουμε την πορεία του πληθωρισμού. Τα τελευταία χρόνια προσθέσαμε νέα μέσα στην εργαλειοθήκη μας ως απάντηση στις μεγάλες αλλαγές που σημειώθηκαν στην οικονομία οι οποίες έχουν καταστήσει το καθήκον μας για διατήρηση της σταθερότητας των τιμών πιο δύσκολο.
Οι αγορές στοιχείων ενεργητικού είναι ένα παράδειγμα. Όταν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια είναι ήδη πολύ χαμηλά ή αρνητικά, η κεντρική τράπεζα μπορεί να προσπαθήσει να χαλαρώσει περισσότερο τη νομισματική πολιτική μειώνοντας τα πιο μακροπρόθεσμα επιτόκια μέσω αγορών στοιχείων ενεργητικού, π.χ. κρατικών ομολόγων. Η μείωση των πιο μακροπρόθεσμων επιτοκίων ασκεί καθοδικές πιέσεις στο κόστος των πιστώσεων για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Επιπλέον, για την αγορά κρατικών ομολόγων δημιουργείται χρήμα κεντρικής τράπεζας που χρησιμοποιείται από τους οργανισμούς που πωλούν τα ομόλογα για την αγορά άλλων στοιχείων ενεργητικού. Έτσι προκαλείται άνοδος της τιμής των εν λόγω στοιχείων, αυξάνεται ο πλούτος των επενδυτών που τα κατέχουν και ενισχύονται τα κίνητρά τους για δαπάνες. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να επαναφέρει την οικονομία σε τροχιά διατηρήσιμης ανάπτυξης και σε ρυθμό πληθωρισμού συμβατό με τον στόχο της ΕΚΤ.
3. Συμβάλλουμε στην ενίσχυση της ασφάλειας στον τραπεζικό τομέα
Από τον Νοέμβριο του 2014 η ΕΚΤ έχει αναλάβει το πρόσθετο καθήκον της άμεσης εποπτείας των μεγαλύτερων τραπεζών της ζώνης του ευρώ. Μαζί με τις εθνικές εποπτικές αρχές στο πλαίσιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού, η ΕΚΤ ελέγχει τον τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες ασκούν τις δραστηριότητές τους. Μπορεί να χορηγεί και να ανακαλεί άδειες λειτουργίας τραπεζών, καθώς και να επισημαίνει και να αντιμετωπίζει έγκαιρα δυνητικούς κινδύνους.
Αντικείμενο της τραπεζικής εποπτείας της ΕΚΤ είναι να εξασφαλίσει ότι οι κανόνες εφαρμόζονται κατά τον ίδιο τρόπο σε όλη την Ευρώπη. Λόγω της έντονης διασύνδεσης των ευρωπαϊκών τραπεζών, αυτή η εναρμονισμένη εποπτεία καθιστά τον τραπεζικό τομέα περισσότερο σταθερό και, ως εκ τούτου, περισσότερο αξιόπιστο για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
4. Είμαστε προσηλωμένοι στις αρχές της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας
Τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες της ΕΚΤ ορίζονται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΚΤ, ως υπερεθνικό όργανο, ενεργεί προς το συμφέρον της Ευρώπης συνολικά. Ως κεντρική τράπεζα είναι ανεξάρτητη από κάθε πολιτική ή εμπορική επιρροή. Αυτό είναι σημαντικό διότι η ιστορία διδάσκει ότι μια κεντρική τράπεζα που υπακούει σε πολιτικές εντολές μπορεί να αποκλίνει από τον στόχο της διατήρησης της σταθερότητας των τιμών.
Ωστόσο, η ΕΚΤ είναι προσηλωμένη στην αρχή της λογοδοσίας. Διεξάγονται τακτικές δημόσιες ακροάσεις με τη συμμετοχή εκπροσώπων της ΕΚΤ, συμπεριλαμβανομένης της Προέδρου, και μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επίσης, η ΕΚΤ ήταν η πρώτη από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες που καθιέρωσε τη διοργάνωση τακτικών συνεντεύξεων Τύπου αμέσως μετά τη λήψη αποφάσεων για τη νομισματική πολιτική.
Οι αποφάσεις αυτές λαμβάνονται κατά πλειοψηφία από το Διοικητικό Συμβούλιο, το βασικό όργανο λήψης αποφάσεων της ΕΚΤ, το οποίο απαρτίζεται από τα έξι μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ και τους 20 διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών (από τους οποίους το δικαίωμα ψήφου ασκούν οι 15 εκ περιτροπής).
5. Φτιάχνουμε χρήμα για τη ζώνη του ευρώ
Τα τραπεζογραμμάτια παράγονται σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ υπό την επίβλεψη της ΕΚΤ. Κάθε ένα φέρει την υπογραφή του εκάστοτε Προέδρου της ΕΚΤ - κάτι που αποδεικνύει πόσο υπερήφανοι είμαστε για το έργο μας και μας φέρνει όλους πιο κοντά. Το ευρώ είναι ένα από τα πιο χειροπιαστά σύμβολα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Προάγει το διασυνοριακό εμπόριο και τη διασυνοριακή επιχειρηματική δραστηριότητα και διευκολύνει ιδιαίτερα τα ταξίδια και την καθημερινή ζωή στη ζώνη του ευρώ.
Η επεξήγηση επικαιροποιήθηκε τον Αύγουστο του 2021 ώστε να αντικατοπτρίζει το αποτέλεσμα της επανεξέτασης της στρατηγικής κατά την περίοδο 2020-21.